Więcej niż teatr. 60 lat Odin Teatret

Festiwal Więcej niż teatr. 60 lat Odin Teatret w Mazowieckim Instytucie Kultury prezentuje najnowszą twórczość jednego z najważniejszych i najdłużej działających teatrów eksperymentalnych na świecie. W programie polska premiera ostatniego przedstawienia – „Chmury Hamleta” w reżyserii Eugenia Barby, pokaz pracy, spektakl familijny, a także projekcje filmów dokumentalnych – w tym niepokazywanych dotąd w Polsce – oraz spotkania z zespołem i seminaria tematyczne.

Zespół istnieje od 1964 roku, kiedy to Eugenio Barba, reżyser bez dyplomu, razem z czwórką początkujących aktorów, którzy nie dostali się do szkoły teatralnej, postanowili założyć w Oslo swój własny teatr. Na fali kontrkultury lat 60-tych i z inspiracji Teatrem 13 rzędów Jerzego Grotowskiego, z którym Barba współpracował przez trzy sezony w Opolu. Z Norwegii zespół przeniósł się do Holstebro w Danii, gdzie na terenie dawnego gospodarstwa wiejskiego prowadził „laboratorium teatralne”, skoncentrowane na treningu aktorskim i rozwijaniu własnych technik gry.
W latach 70-tych grupa, jeżdżąc po świecie, wypracowała autorski model wymiany kulturowej z lokalnymi społecznościami – tak zwany barter – oparty na przekonaniu o równości kultur i wartości wzajemnego oddziaływania. „Teatr międzykulturowy” to jedna z nazw, jakimi opisuje się działalność zespołu.

Z inicjatywy Odin Teatret powstała Międzynarodowa Szkoła Antropologii Teatru – International School of Theatre Anthropology (ISTA), a nazwisko Barby jest wymieniane wśród twórców pojęcia „antropologia teatru”. Również od Barby pochodzi termin Trzeci Teatr na określenie ruchu niezależnych grup teatralnych na całym świecie. Odin Teatret przez lata moderował networking całego środowiska, organizując zjazdy, warsztaty, rezydencje artystyczne, festiwale. Innym ważnym projektem, zainicjowanym przez członkinie grupy, jest The Magdalena Project – międzynarodowy program kobiet działających w sztukach performatywnych – oraz organizacja corocznego festiwalu Transit, poświęconego kobietom w teatrze. Odin Teatret wydaje także czasopismo „Journal of Theatre Anthropology” (JTA).

Do najważniejszych przedsięwzięć ostatnich lat należy Living Archive Floating Islands (LAFLIS) / Żywe Archiwum Pływających Wysp, które powstało po tym, jak Barba przekazał swoją bibliotekę i archiwum rodzinnemu regionowi Apulia we Włoszech. W Bibliotece Bernardini w Lecce funkcjonuje nowatorskie archiwum w postaci interaktywnej instalacji z materiałów wizualnych, artefaktów, publikacji związanych z biografią Barby, twórczością Odin Teatret i ruchem Trzeci Teatr.

Osobnym wątkiem w historii zespołu są jego związki z Polską i współpraca z polskimi zespołami teatru niezależnego – m.in. Akademią Ruchu, Biurem Podróży, Teatrem Brama – które gościły w Holstebro lub współtworzyły projekty Odin Teatret. Za wkład w rozwój i popularyzację polskiego teatru za granicą Barba otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego i Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Odin Teatret regularnie występuje w Polsce, każdy okrągły jubileusz jest pretekstem do współpracy i wizyty. Ale ten jest szczególnie ważny i symboliczny. W 2023 roku, po niemal 60 latach, zespół stracił siedzibę i opuścił Nordisk Teaterlaboratorium, instytucję, którą stworzył. Festiwal jest więc okazją zarówno do podsumowań tych sześciu dekad, jak i do refleksji nad tym, co może przynieść jutro.

16.00–18.30 projekcja filmów:

19.00 The Echo of Silence / Echo ciszy, reż. Eugenio Barba pokaz pracy warsztatowej Julii Varley

10.00–11.00 The Thrilling Violinists / Magiczni skrzypkowie, reż. Sergio Bini Bustric spektakl dla dzieci 4+ i ich dziadków

16.00–18.00 Seminarium „Różne dramaturgie – o procesie twórczym w Odin Teatret” Rozmowa z Eugenio Barbą i projekcja rejestracji spektaklu „The Chronic Life”, reż. Chiara Crupi, 2017, 60’.

19.00 Hamlet’s Clouds / Chmury Hamleta, reż. Eugenio Barba polska premiera spektaklu 
czas trwania: 70 minut

Sięgając po „Hamleta”, Eugenio Barba czyta go przez biografię Szekspira. W 1596 roku jedyny syn dramatopisarza – Hamnet – umiera w wieku jedenastu lat, z dala od ojca, który występuje w Londynie. Pięć lat później umiera ojciec Szekspira. To właśnie w okresie żałoby pisze „Tragiczną historię Hamleta, księcia Danii”. Powstało wiele uczonych książek o tym, co łączy Hamneta z Hamletem, bo w nieregularnej pisowni tamtych czasów imiona Hamnet i Hamlet były używane wymiennie. W tej historii Barbę najbardziej interesuje ambiwalentna relacja ojciec-syn i kwestia dziedziczenia – tradycji, zobowiązań, traum. Osadza szekspirowską sztukę we współczesnym świecie naznaczonym wojnami, migracjami i katastrofą klimatyczną. Stawia pytania o dziedzictwo, jakie otrzymaliśmy od naszych ojców, a co przekażemy naszym dzieciom. Spektakl dedykuje „młodym ludziom bez przyszłości”. Prapremiera odbyła się w październiku zeszłego roku w Meksyku.

występują: Antonia Cioază, Else Marie Laukvik, Jakob Nielsen, Rina Skeel, Ulrik Skeel, Julia Varley

16.00–18.00 Seminarium „Teatr wzajemności – Odin Teatret i społeczności” Rozmowa z twórcami i projekcja filmu „The Country Where Trees Fly”, reż. Davide Barletti, Jacopo Quadri, 2015, 92’

19.00 Hamlet’s Clouds / Chmury Hamleta, reż. Eugenio Barba

10.00–12.00 Seminarium „Kobiety w kolektywach teatralnych – o Projekcie Magdalena” Rozmowa z Julią Varley i projekcja filmu „Women in Action”, reż. Chiara Crupi, 2023

19.00 Hamlet’s Clouds / Chmury Hamleta, reż. Eugenio Barba

Kuratorka festiwalu: Zofia Dworakowska 
Producentka festiwalu: Agnieszka Daroch 
Rzecznika prasowa festiwalu: Agnieszka Berlińska 
Organizator: Mazowiecki Instytut Kultury 
Współorganizator: Instytut Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego